Ik woon alweer heel wat jaren in Brazilië en wat mij hier opvalt is dat er nauwelijks een leestraditie bestaat. Er zijn een aantal schrijvers die ook buiten Brazilië grote bekendheid genieten zoals Paulo Coelho, Jorge Amado, Chico Buarque de Holanda, Clarice Lispector en Mario de Andrade om er een paar te noemen maar in eigen land worden hun boeken niet zo vaak gelezen als wel wordt gedacht. En van een traditie op het gebied van misdaadliteratuur is helemaal geen sprake.
Een van de belangrijkste oorzaken voor het ontbreken van deze traditie is de lage sociale standaard in Brazilië. Het is pas sinds de presidenten Itamar Franco en Fernando Henrique Cardoso dat er een economische opleving ontstond die veel Brazilianen enige welvaart bracht maar die welvaart werd vertaald in zaken als auto's, breedbeeld tv's en verre reizen en niet in boeken. En de economische groei is na twaalf jaar destructief beleid van de regerende Partida dos Trabalhadores ook nog eens bijna tot stilstand gekomen. Boeken zijn relatief duur. Ze kosten tussen de R$ 45 en RS 50, dat is zo'n € 15,- en voor een derde wereld land als Brazilië veel.
Omdat veel ouders vanwege die hoge boekenprijs niet veel boeken kopen en dus ook niet lezen worden kinderen ook niet gestimuleerd dat te doen. Het Portugese onderwijs op scholen is nou ook niet echt een kweekvijver voor gepassioneerde lezers. Het onderwijs in Brazilië is van een bedenkelijk laag niveau en onderwijs in Portugees bestaat vooral uit het bijbrengen van de grammatica. Het lezen van boeken is een ondergesneeuwd verschijnsel. En een ex-president die met enige trots verkondigt dat hij nog nooit een boek heeft gelezen en nooit zal doen, levert ook geen bijdrage aan veranderingen op dit gebied.
In schril contrast hiermee staan de boekwinkels. Die zijn in Brazilië, net als in Nederland, uitstekende plaatsen om een paar aangename uren door te brengen. Meestal zijn ze ruim opgezet en hebben ze een koffiehoek en een kleine snackbar. Daar worden echter niet alleen boeken verkocht maar ook producten uit het audiovisuele segment van de markt zijn volop voor handen. Ook kennen veel steden een feirão dos livros, een grote boekenmarkt waar uitgevers hun waar aanprijzen en waar ook andere culturele uitingen plaatsvinden. In de stad waar ik woon (Ribeirão Preto) komt zo'n markt dan weer negatief in de belangstelling omdat het fenomeen gepolitiseerd is. Alles in dienst van de plaatselijk overheid die geld gestoken heeft in een dergelijke feirão. Dit draagt ook niet bij tot het meer toegankelijk maken van de boekenmarkt voor nieuwe lezers.
Als Brazilië wil dat mensen meer gaan lezen moeten er m.i. twee zaken veranderen. De boekenprijs zal verlaagd moeten worden tot een niveau die het voor mensen aantrekkelijk maakt boeken te kopen en daarnaast zal de kwaliteit van het taalonderwijs aanmerkelijk verbeterd moeten worden en daar zal een stimulans tot het lezen van boeken vanuit moeten gaan. Er is een enorme markt in dit prachtige land.